Finlandiya Sineması

Kaurismaki’lerin Finlandiya’sı

 Finlandiya, yani Finlandiya Cumhuriyeti. Neredeyse 5.5 milyonluk nüfusu ile  Kuzey Avrupa’nın göz bebeği, İskandinav ülkesi. Milli gelir olarak Avrupa’nın en zengin ülkelerinden biri olan Finlandiya Sinema sektöründe maalesef yeni yeni zenginleşiyor. Kendi çapında bir Sinema sektörüne sahip Finlandiya, Avrupa’nın gizli kalmış yanlarındandır. Araştırmalarıma başlamadan önce, Sinema Tarihçisi hocalarıma danıştım lakin kendileri de bu gizli kalmış Sinemayı bilmiyorlardı. Bende sizin yerinize derin bir araştırma yaptım ve Finlandiya Sinemasını sizin için çok basit bir şekilde özetledim.

 Sinema, Lumeire Kardeşler tarafından 28 Aralık 1895‘te bulunduktan sonra Finlandiya’nın başkenti Helsinki’ye 1896’da geliyor. Lakin Finlandiyalılar ayaklarına kadar gelen Sinemayı ancak 1904‘te kullanabiliyorlar. 1904 yılında, kim tarafından yapıldığı bilinmeyen School Youth At Break Finlandiya’nın ilk filmi olarak tarihe geçiyor. İlk film ile beraber Finlandiya’da ufaktan çalışmalar başlıyor. 1906 yılında ilk sinema şirketi olan Atalier Apollo kuruluyor. 1911 yılında ise Teuro Puro Finlandiya’nın ilk uzun filmi olan Sylvi adlı filmi çekiyor. Fakat savaş dönemi ve siyasi nedenlerden dolayı Finlandiya Sineması darbe alıyor. 1909-11 ve 1917-18 yılları arası Rusya’nın yasaklaması üzerine Finlandiya’da hiçbir film çekilemiyor. Bu dönemler arasında kimi çalışmalar yapılmış olsa dahi 1917‘de ki bağımsızlığın ilanına kadar hiçbir film çekilememiştir.

  Düzenli çalışmalara ancak 1920‘de Suomi-Filmi şirketinin kurulması ile başlanmıştır. Kurucusu ve yaratıcı lideri olan Erkki Karu dönemin en önemli yönetmenlerinden biridir. Bu dönemde bir çok film çekilmiş ve filmlerin geneli ülkenin kültürünü yansıtan filmler olmuş. Kimi yönetmenler farklı ya da avrupai filmler denemiş olsalar da başarılı olamamışlar.  Suomi-Filmi dışında film şirketleri de kurulmuş. Başka şirketlerin kurulması, şirketlerin rekabet içine girmesi Finlandiya’da sinemanın çoğalmasına neden olmuş. 1920 ile 1931 arası Finlandiya için sinemada zengin yıllar olmuştur. 1931 yılında ise Finlandiya’nın ilk sesli filmi olan Say İt Finish, Turku’da gösterime sunulur. Aynı sene sesin kullanımının geliştirilmesi ile ilk Soundtrack kullanılmış filmi olan Dressed Like Adam and Bit Like Evee Too ile ilk gerçek ses kullanılmış olan The Lumberjack’s Bride çekilmiştir.

 1934 ile 1939 arası ise Finlandiya’nın Altın Yılı olmuştur. Soumi-Filmi’nin yönetmeni ve yaratıcı liderleri olan Erkki Karu’nun kendi şirketinden kovulması ve bunu yediremeyip Suomen Filmiteollisuus adında yeniden film şirketi kurması ile 2 şirket arasında rekabet başlar. 2 Şirketin rekabeti Finlandiya’ya yaramıştır. 1934 ile 1939 yılları arası her yıl 20 civarında film yapılmış ve gösterime sunulmuştur. Bu dönemde Finlandiya Sineması, çalışan şirketleri, yaratıcı liderleri ve başarılı yönetmenleri ile ufak bir Hollywood gibi anılıyormuş.

 Sinemanın yaygınlaşması ile 1960‘larda Finlandiya’da bir çok yeni ve genç yönetmen ortaya çıkıyor. Fransız yeni sinemasından etkilenen Risto Jarva, adı önemli kişiler arasında geçen Mikko Niskanen ve romanları filme çeviren Rauni Mollberg bu dönemin en iyi yönetmenlerindendir. Fakat Finlandiya sineması 1980‘den sonra kendi içinde çağ atlıyor. Kaurismaki Kardeşlerin film çekmeye başlaması ile Finlandiya Sineması dünyanın bir çok yerinde tanınır hale gelir, kardeşlerden Aki Kaurismaki, Finlandiya’nın belkide en ünlü yönetmeni olur. Aki’nin Sürüklenen Bulutlar filmi ülkemizde 2002 yılında Türsak‘ın düzenlediği Finlandiyalı yönetmenler etkinliğinde de gösterilmiştir. Kaurismaki kardeşlerin yaptığı filmler Finlandiya’ya ne kadar büyük katkılar sağlamış olsa dahi 1990 ile 1999 arası Finlandiya ekonomik sorunlardan dolayı Sinemada büyük bir durgunluk yaşar. 1999’da ise bu kriz aşılır ve o sene içinde 30 yabancı film ülkede gösterime sunulur. 1999’dan sonra Finlandiya normal bir düzene girmiş ve her sene ortalama 20 yabancı film ülkede gösterime sunulmuştur. 2011 verilene göre, o sene 31 film gösterime sunulmuştur.

  Kısa bir şekilde, Finlandiya dendiğinde akla gelen ilk yönetmen olan Aki Kaurismaki‘yi özetlersek; akademi ödüllerine aday film çıkartabilen tek yönetmendir. Kariyerine kardeşi Mika ile başlayan Aki’nin ilk filmi Suç ve Ceza‘nın Helsinki’de geçen versiyonudur. Adını ilk duyurduğu, ün yaptığı film ise Leningrad Cowboys Go America‘dır. Kardeşi ile birçok film çeken Aki, filmlerinin çoğunu işçi sınıfının yaşadığı şehirlerde çekmiştir. Filmlerinde genel itibari ile Finlandiya’dan kurtulma vardır. Kendisine göre Helsinki romantik bir şehir değildir. Bu yüzden karakterlerin Helsinki’den nasıl da kaçmak istediklerinden söz eder: : Kimisi Güney Amerika’da sona erer (Ariel), diğerleri Estonya’da. 2002 yılında, çektiği The Man Without Past(Geçmişi Olmayan Adam) filmi Cannes film festivalinin en iyi filmi olur ve 2003’te akademi ödüllerine aday olur. Lakin aday olduğu akademi ödüllerinde o sene ödülü Almanya’dan Caroline Link, Nirgendwo In Africa(Afrika’nın Hiçbir Yerinde) filmi ile alır. Aki, ödüllere yaptığı protestolar ile de tanınır. Savaş halindeki ülkeye gitmem, demesi ya da arkadaşı Abbas Kiyarüstem’e vize verilmediği için gitmeyeceğim demesi ile de tanınır.

  Ülkenin en çok tanınan yönetmeni Aki Kaurismaki olmasının yanında  Finlandiya’da birçok önemli yönetmen vardır. Markku Lehmuskallio ve Olavi Pasanen Wikipedia’nın bize sunduğu isimlerdir ama biraz araştırdığımızda eskilerden karşımıza Risto Orko, Toivo Sarkka, Risto Jarva, Erik Blomberg çıkar. Bu isimlerin hepsi bizzat araştırılması gereken isimlerdir. Zaten yazımda bahsettiğim kişilerde Finlandiya Sinemasına mal olmuş önemli isimlerdir. Gene yazdığım gibi Finlandiya’da kendi kültürünü yansıtan sinema yapısı görülür. Farklı türler denemeyen yok değil: Finlandiya’lı Hard Rock grubu Lordi’nin 2006’da Eurovision’u kazanmasından sonra Pete Riski , grubun üyelerini korkunç görüntülerinden dolayı The Dark Floors filminde, filmin canavarları olarak kullanmıştır. Ülkemizde Ölüm Kapanı olarak çevrilen filmi vaktiniz var ise izlemenizi öneririm. Mükemmel değil ama bir Finlandiya korku filmi izlemiş olursunuz.

 Finlandiya, ekonomik durumlarından dolayı ve nüfusunun çok yüksek olmamasından dolayı maalesef bizim kadar çok filmi gösterime sunamıyor. Bununla beraber ülkede çok fazla Sinema salonu yok. 2011 sayımına göre neredeyse 5.5 milyon nüfusu olan ülkede toplamda ya da benim resmi olarak bulabildiğim kadarı ile 15 sinema salonu var. Bunların 11 tanesi başkent Helsinki’de bulunuyor. Bir film sinema salonlarına geldiğinde aylarca vizyonda kalabiliyor. Boxoffice‘in bana verdiği bilgilere göre, ben bu yazıyı yazarken ülkede şuanda en çok izlenen film bir animasyon filmi olan Planes(Uçaklar) filmidir. Dediğim gibi filmler uzun süre vizyonda kalabiliyor çünkü yerine yeni filmler kolay kolay gelmiyor. Mesela ülkemizde 7 Ekimde gösterime giren Dispicable Me 2 filmi Finlandiya’da 14. Haftasına girdi. İlgimi çeken şey ise ülkenin Animasyon filmlerine epey ilgi gösteriyor olması. Finlandiya halkı ayda kaç defa sinemaya gidiyor, geçen senenin toplam seyirci sayısı kaç bunları bulamadım ama 1.5 milyon insanın 2011’de sinemaya gittiği hakkında bir yazı okudum ve yazıldığına göre bu sayı 2010 yılının 2 katı oluyor. Düz mantık ile bakarsak 2013 senesinde 3-4 milyon insanın Sinemaya gitmiş olması gerekir . Ortalama bir Finlandiyalının senelik kazancı 45 bin Euro‘dur. Ortalama sinema biletlerinin 12 Euro olduğu ülkede şahsi fikrim Sinema pahalı değil.

  Yazımı okuduktan sonra, kısaca, Finlandiya Sinemasını biliyorsunuzdur artık. Elimden geldiğince yaptığım araştırmada Finlandiya Sinemasının ilkleri, enleri ve şimdisini yazmaya çalıştım. Finlandiya Sineması bizim gibi kendi kültürünü filmlerine yansıtan gizli kalmış bir Sinema lakin günümüzde Sinemaya verdikleri önem git gide artmakta. Artık kendi kültürlerinin dışında filmlerde yaptıkları aşikar. Ben size The Dark Floors filmi örneğini verdim. Diğer filmlerini izleyebilmek için 1-2 araştırma yaptığımda çoğu filmlerine ulaşamadım maalesef. Karşıma çıkan filmlerden biride Wikipedia’nın önerdiği, bir Aki Kaurismaki filmi olan Tulitikkutehtaan Tyttö(Kibritçi Kız) idi. IMDB filme tam 7.5 puan vermiş. İzlemeye değer bir Finlandiya filmidir sanırım, değil mi?

@kopuksenario

http://kopuksenaryo.blogspot.com/2013/11/finlandiya-sinemas.html