Giriş (Introduction)
Bu yazımızda disiplin ve yüksek disiplin kurullarının, kuruluş, işleyiş, üyelerinin görev süresi; karar usulü ile hangi memurlar hakkında karar verebileceklerini ve disiplin amirlerinin tayin ve tespitinde uygulanacak esasları, bunların yetki ve sorumluluklarını düzenleyen disiplin kurulları ve disiplin amirleri hakkındaki yönetmeliği inceleyeceğiz.
Yönetmeliğin 1. Maddesi, yukarıda saydığımız amaç çerçevesini kapsamaktadır. İkinci madde, yönetmeliğin kapsamını ifade etmektedir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun md.1 fk.1’de kastedilen memurlar 2. Maddede belirtilen kapsamı oluştururlar. Madde 3 disiplin ve soruşturma amacıyla kurulan disiplin kurumlarından bahseder. Bu maddeye göre: milli eğitim müdürlükleri için disiplin denetimi ve soruşturmasını yapmak için il milli eğitim disiplin kurulu görevlidir. Kurulların kuruluşlarına göre esaslar Madde 4’de düzenlenmiştir. Yönetmeliğin en kapsamlı maddesi olan bu maddeye göre: kurulların başkan ve üyeleri bakan onayı ile görevlendirilir, kurullar bir başkan ve dört üye olmak üzere beş kişiden oluşur, kurulların başkanlıkları için başbakanlık ve bakanlıklardan müsteşar yardımcıları (veya diğer kurumların kurullarında başkanlık eden müsteşar, genel müdür veya başkan yardımcıları) görevlendirilir, üyeler için ise kurumların üstlendikleri ana görevlerle doğrudan ilgili birim veya birimler ile Hukuk, Personel, Teftiş veya tetkik hizmetlerini yürüten birimlerin başında bulunan memurların yardımcıları görevlendirilir. Valinin veya görevlendireceği vali yardımcısının başkanlığında, Bölge Müdürü (Başkan), Bölge Müdürü’nün görevlendireceği bir müdür yardımcısı, Sosyal ve idari hizmetleri yürütmekle görevli amir, personel veya ünite amiri veya benzer hizmetleri yürütmekle görevli amirden kurulur.
GELİŞME (Improvement)
Anayasa mahkemesinin disiplin kurulu ise genel sekreter yardımcısının başkanlığında, anayasa mahkemesi başkanınca görevlendirilecek bir başkatip, levazım müdürü, zabıt katipleri ve personel müdürlüğü memurları arasından anayasa mahkemesi başkanınca görevlendirilecek birer kişiden oluşurken; yüksek disiplin kurulu; genel sekreter veya en kıdemli raportörün başkanlığında, Anayasa mahkemesi başkanınca görevlendirilecek iki raportör, kararlar müdürü, ve personel müdürü veya en kıdemli başkatipten oluşur. Mahalli idarelerin disiplin kurulları ise; il özel idaresi, belediye ve birlik disiplin kurulu (encümen) olarak ayrıca yönetmelikte incelenmektedir. Buna göre il özel idaresi disiplin kurulu: valinin veya genel sekreterin başkanlığında, il hukuk işleri müdürü, hukuk işleri müdürü yoksa, valinin il idare kurulu üyeleri arasından görevlendireceği bir kişi, vali tarafından belirlenecek bir birim müdürü, il daimi encümeni üyelerinin kendi aralarında bir yıl içinde seçecekleri iki üyeden, kurulur.
Belediye disiplin kurulu ise büyük şehir belediyelerinde; genel sekreter veya başkanın görevlendireceği genel sekreter yardımcılarından birinin başkanlığında; hukuk müşaviri veya görevlendirilecek bir avukat, personel şube müdürü, kararlar şube müdürü, fen işleri daire başkanlığından görevlendirilecek bir şube müdüründen kurulurken, belediyelerde; belediye başkanının veya görevlendireceği yardımcısının başkanlığında encümenin atanmış üyelerinden kurulur. Mahalli idarelerin yüksek disiplin kurulları içişleri bakanlığı yüksek disiplin kuruludur fakat büyükşehir ve belediyelerde büyükşehir belediye encümeni tarafından yürütülür. Bu çokkapsamlı maddeden sonraki madde disiplin kurullarında görev alamayacak kişileri belirlemektedir. Buna göre haklarında aylıktan kesme veya daha ağır disiplin cezası uygulanmış olanlar disiplin veya yüksek disiplin kurullarında görevlendirilemezler, bununla birlikte kurulların Başkan ve Üyeleri kendilerine, eşlerine, ikinci dereceye dahil kan ve sıhri hısımlarına, disiplin cezası verilmesini teklif ettikleri, disiplin soruşturmasını yaptıkları veya atanmasına yetkili oldukları memurlara ait işlerle ilgili kurul toplantılarına katılamazlar. Disiplin ve yüksek disiplin kurulları üye ve başkan/başkan yardımcılarının görev süreleri aynı, 2 yıldır. Aynı süre ile tekrar seçilmeleri mümkündür. Diğer bir madde ise disiplin kurullarınca karara bağlanan hususları kapsar. Buna göre; Başbakanlık ve Bakanlıklar ile bunların bağlı kuruluşlarında görevli memurların kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile ilgili işleri kendi kurumlarının disiplin kurullarında karara bağlanır. bu kurumların illerde görevli memurlarından aynı disiplin cezası ile ilgili işleri hakkında karar verme yetkisi ilgili İl Disiplin Kuruluna aittir. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı için ise bu görevi icra eden kurul İl Milli Eğitim Gençlik ve Spor Disiplin Kuruludur. Kapsam içindeki memurların görevden ihraç edilme kararları ise Yüksek Disiplin Kurulunca alınabilir. İl özel idarelerinde (bu kurumların kurdukları birlikler dahil olmak üzere bunlar bağlı sermayeli kuruluşlarda) aynı disiplin cezalarının(devlet memurluğundan ihraç kararı hariç, bu karar Büyük Şehir Belediyesi Yüksek Disiplin Kurulunda verilebilir) kararı özel idare, belediye veya birlik disiplin kurulunca incelenip verilir. Doğrudan verilen uyarma, kınama cezalarına karşı memurlar itirazlarını cezayı veren amirinin esas görev yerindeki Disiplin Kuruluna yapmaktadırlar. İllerde Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı teşkilatta çalışan öğretmen, yönetici, uzman ve uzman yardımcısı ile gezici öğretmenlerin, kaymakam ve valilerce verilen uyarma ve kınama cezalarına karşı itirazları ise İl Milli Eğitim Gençlik ve Spor Disiplin Kurullarınca karara bağlanır. Bakanlıklarda görevli memurların disiplin işleri başbakanlığın görevlendirdiği kurullarda görülür. Toplantı gündeminin düzenlenip ilgililere dağıtılması, toplantının belirli gün, saat ve yerde yapılması, Kurul çalışmalarının gereği gibi yürütülüp sonuçlandırılması, Kurullarda raportörlük görevini icra edecek üyenin seçilmesi görevleri başkana aittir. Üyeler kendilerine iletilmiş raporları 7 gün içinde incelemelilerdir. Üç kişilik Kurullar üye tam sayısı ile toplanırken üye sayısı 3’den fazla olan Kurullar salt çoğunlukla toplanmaktadır. Karar alma süresi disiplin kurulları için 30 günken, yüksek disiplin kurulları için bu süre 6 aydır.
Kurullarda raportörün açıklamaları dinlendikten sonra işin görüşülmesine geçilir. Konunun aydınlandığı ve görüşmelerin yeterliği sonucuna varılınca oylama yapılır. Kurullar oy çokluğu ile ve açık oyla karar verirler. Oylamada çekimser kalınamaz. Başkan oyunu en son kullanır. Oyların eşitliği halinde Başkanın bulunduğu tarafın oyu üstün sayılır. Karar Başkan tarafından açıklanır, karşı oy kullananların görüşlerine de yer verme üzere 7 gün içinde röportörler tarafından yazılır başkan ve üyeler tarafından imzalanır, tebliğ durumu kararın verildiği tarihi izleyen 15 gündür. Disiplin amirlerinin kim olduğu önceden ve kesin olarak belirlenmelidir. Yönetmeliğin bu maddesinden anlaşıldığı üzere kurumlar, hazırlayacakları özel yönetmelikler ile disiplin amirlerini belirleyeceklerdir. Bu belirlemede Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşü, önem arz etmektedir. Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşüne dayanılarak yönetmelik hazırlanacaktır. Disiplin amirlerinin nasıl belirleneceği konusuyla ilgili 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda 124. ve 134. Maddeler bulunmaktadır. Genel olarak disiplin amirleri aynı zamanda sicil amiri durumundadırlar. Ancak her sicil amiri, disiplin amiri pozisyonunda değildir. Bu nedenle her sicil amiri, disiplin cezası verme hakkına sahip değildir.
SONUÇ (Conclusion)
Disiplin, memurlarının çalıştıkları kurum ve gördükleri kamu hizmeti düzenine aykırı eylemleri nedeniyle karşılaştıkları yaptırımlardır. Başka bir deyişle, memurların yanlış tutum ve davranışlarının cezalandırılmasıdır. Disiplin cezaları, kamu personelinin görevlerini daha dikkatli ve özenli yerine getirmesini sağlar. Devlet memurlarının hukuka, kanunlara uygun hareket etmelerini temin eder. Disiplin hukuku, önleyici değil, cezalandırıcıdır. Ancak cezaların caydırıcı olmasının, önleyici niteliği de olduğu söylenebilir. Disiplin hukuku ve cezaları konusunda tarihsel gelişime kısaca değinilecek olursa, köklerinin Tanzimat dönemine kadar gittiği görülecektir. Tanzimat döneminden itibaren çeşitli kanunnameler, nizamnameler hazırlanmıştır. Memurların statüsünü ilk defa toplu halde düzenleyen, 1881 tarihli Memurini Mülkiye Kararnamesi olmuştur. Bu kararname ile ilk kez disiplin soruşturması öngörülmüş, yine ilk kez disiplin cezasına itiraz edilebileceği belirtilmiştir.
Ülkemizde disiplin hukuku, önemli ölçüde yerleşik teamüller ve idari yargı kararları ışığında uygulanmaktadır. Disiplin hükümlerinin mevzuatta yeterince düzenlenmemiş olması (her ne kadar içtihatlarla dolduruluyor olsa da) boşluklara yol açmaktadır. İçtihat yoluyla yerleşmiş konuların mevzuata girmesi, disiplin hukuku normlarının bir bütünlük içinde kanunlaşması, gerek disiplin hukukunun gelişmesi gerekse kamu yönetiminin hukuk devleti standartlarına erişmesi açısından önemli olacaktır.
KAYNAKÇA
https://www.turkhukuksitesi.com/makale_510.htm
Naciye Solmaz KEŞİKÇİ
