Norveç Bilim Akademisi tarafından Oslo’da organize edilen Veba Salgınları Konferansı’na konuşmacı olarak katılan Prof. Dr. Jared Diamond günümüzün epidemik hastalıkları üzerine önemli açıklamalarda bulundu. Özellikle şimdiye kadar yaklaşık 7000 insanı öldürmüş olan Ebola virüsü hakkındaki görüşleri, katılımcıları şaşırttı.
Türkiye’de bilhassa Tüfek, Mikrop ve Çelik isimli kitabıyla tanınan Diamond, insandan insana bulaşan hastalıkların evrimi üzerine bir konuşma düzenledi. 45 dakika süren konuşmanın satır araları şöyle:
“Öldürücü olan hastalıkların büyük çoğunluğu insanlara hayvanlardan bulaşmıştır. Bu hayvanların çoğunluğu koyun, eşek, at gibi çiftlik hayvanlarıdır, fakat son 40 yıl içinde kedi, köpek, kuş gibi evcil hayvanlardan insanlara salgın hastalıklar bulaşmıyor. Bu yüzden, gelecekte de insanlığın başına bela olabilecek yeni bir hastalık türü büyük ihtimalle evlerimizde beslediğimiz hayvanlardan gelmeyecektir.
Salgın hastalıklar geniş kitleleri etkileyebilmek için nüfus yoğunluğuna ihtiyaç duyuyorlar. Örneğin, Kızamık hastalığı hayatta kalabilmek için en azından 100,000 kişilik bir habitata ihtiyaç duyuyor. Aksi takdirde, hasta olan insanların tedavisi yapıldığında ve bölge izole edildiğinde hastalık kendi kendisine ölüyor, fakat hala tamamiyle coğrafyadan silindiğini söyleyemeyiz. Çünkü virüs veya bakteri doğadaki farklı canlı türlerini (böcekler, yarasalar, yaban domuzları, …) kullanarak onlarca yıl kendisini rezerve edebiliyor ve uygun koşullar tekrar sağlandığında yayılma eğilimi gösterebiliyor. Ama yine de bu rahatsızlıkların da çok geniş çevrelere yayıldığını göremiyoruz. Bazı hastalıklar hayvanların birbirini ısırması sonucu oluşuyor. Elbette hastalığın bulaştığı kişi diğer insanları ısırmıyor ve bu yüzden, salgınların yayılması kolay olmuyor.
Günümüzün adından en çok söz ettiren salgını EBOLA’ya da değinmek istiyorum. EBOLA’nın öldürme olasılığı çok yüksek. Yakalanan insanların %50’si hayatını kaybediyor. Bu yüzden, medyada ve popüler kültür ortamlarında korkunç bir salgın olarak zikrediliyor. Fakat EBOLA yayılma yetisi bakımından oldukça güçlü ve Avrupa’da yaşayan insanların EBOLA tehdidi altında olduğunu düşünmüyorum.
İnsanlık tarihinde Veba gibi ciddi kayıplara sebep olan 25 salgın hastalık var ve EBOLA bunlar kadar güçlü değil. Sözlerimle sizi şaşırttığımın farkındayım. Hepiniz not tutuyorsunuz ve 2 yıl sonra haksız çıktığım bir durum olursa, gazetelerinizi önüme koyacaksınız ama benim ön görüm bu yönde. Diğer yandan, eğer geleceğin salgın hastalıkları neler olacak diye sorarsanız, cevabım Kolera, Grip ve Verem türleri olacaktır. Çünkü bu hastalıklara sebep olan virüsler kendilerini çok hızlı yenileyebiliyorlar ve sadece birkaç yıl içinde kendilerini geliştirip, yine insan öldürmeye güç yetirebiliyorlar. ”
Konuşmanın ardından Bilim-Kurgu Yazarı Sercan Leylek’in sorularını yanıtlayan Jared Diamond, Türkiye’de birçok okuru olduğu için mutluluk duyduğunu ifade etti.
Sercan Leylek / OSLO
